نه به استعفا/ روحانی امروز در جلسه هیات دولت در مورد استعفای ظریف سخن خواهد گفت

.

شماری از اعضای دولت بطور ویژه رایزنی هایی را برای انصراف ظریف از استعفا و عدم پذیرش آن از سوی رئیس جمهوری انجام داده اند

– گفته می شود امروز در جلسه هیأت دولت رئیس جمهوری درباره استعفا سخن خواهد گفت

– برخی از چهره های شناخته شده سیاسی دیروز از ظریف خواسته اند تا از استعفای خود صرف نظر کند

– معاون اول رئیس جمهوری دیروز با ظریف گفت وگو کرده است

– مردم در صفحات مجازی با اعلام نگرانی از رفتن ظریف پشتیبانی خود را صریحاً بیان کردند: #ظريف _ بمان

– پشتیبانی اعضای دولت از وزیر خارجه

– شماری از نمایندگان مجلس و فعالان سیاسی و اجتماعی بر ماندن ظریف تأکید کردند

ظریف بماند

با وجود اظهار نگرانی ها از استعفای ظریف برخی چهره های داخلی همنوا با مخالفان خارجی از این اقدام ابراز خوشحالی کردند

استعفای ناگهانی محمدجواد ظریف همه را غافلگیر کرد و با موجی از ابراز نگرانی نسبت به سرنوشت این استعفا همراه شد. نیمه شب دوشنبه بود که بمب خبری «استعفای ظریف» با پیامی که وزیر امور خارجه در اینستاگرام خود گذاشت، منفجر شد. او در این پیام نوشت: «از بزرگواری مردم عزیز و دلاور ایران و مسئولین محترم در ۶۷ ماه گذشته بسیار سپاسگزارم. از ناتوانی برای ادامه خدمت و تمام کاستی‌ها و کوتاهی‌ها در دوران خدمت صمیمانه پوزش می‌خواهم. شاد و سربلند باشید.» با این حال تنها پس از تأیید این خبر شوک‌آور از سوی معاون سخنگوی وزارت امور خارجه بود که کناره‌گیری ناگهانی وزیر امور خارجه ایران به تیتریک همه رسانه‌های داخلی و بین‌المللی تبدیل شد و گمانه‌زنی‌ها پیرامون دلیل این استعفا شدت گرفت.

عده‌ای معتقد بودند کناره‌گیری اینستاگرامی او به حضور و دیدارهای بشار اسد در ایران بازمی‌گردد؛ دیدارهایی که ظریف به عنوان وزیر امور خارجه در آن حضور نداشت. برخی نیز این استعفا را با برجام و FATF مرتبط می‌دانستند. بازار گمانه‌زنی‌ داغ بود تا اینکه سایت «انتخاب» خبر داد که ظریف در جواب به سؤال پیامکی این رسانه از دلایل استعفا نوشته است: «بعد از عکس‌های ملاقات‌های امروز، دیگر جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه در جهان اعتباری ندارد.»

اشاره ظریف به دیدار روز گذشته حسن روحانی با بشار اسد، رئیس‌ جمهوری سوریه بوده است. دیداری که ظاهراً بدون هماهنگی و اطلاع وزیر امور خارجه در تهران انجام شده است. در تصاویر منتشر شده از این دیدار سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس در کنار رؤسای جمهوری ایران و سوریه حضور داشت. اما بعد از انتشار خبر استعفای وزیر امور خارجه ایران، شماری از دیپلمات‌ها و مدیران وزارت خارجه نیز اعلام کردند در صورت موافقت با استعفای ظریف، آنها نیز استعفا خواهند داد. تصمیمی که وزیر خارجه در واکنش به آن ضمن توصیه به پرهیز از چنین اقداماتی گفت: «برای بنده خدمت در کنار شما افتخار بود و امیدوارم استعفای بنده تلنگری برای بازگشت وزارت امور خارجه به جایگاه قانونی‌اش در روابط خارجی باشد.»

ظریف همچنین روز گذشته در گفت‌وگویی‌ کوتاه به رمزگشایی از دلیل استعفای خود پرداخت و در پاسخی مکتوب به پرسش خبرگزاری آریا درباره چرایی این استعفا نوشت: «استعفای من صرفاً به منظور دفاع از شأن و جایگاه وزارت امور خارجه در روابط خارجی بوده است که آن را در کنار سایر توانمندی‌ها برای امنیت ملی ایران حیاتی می‌دانم. من ناراحتی و دلخوری شخصی ندارم و نیازی به دلجویی ندارم. به عنوان وزیر خارجه وظیفه داشتم به خاطر منافع ملی و اقتدار کشور در برابر رعایت نشدن جایگاه وزارت خارجه واکنش نشان دهم. بقیه گمانه‌زنی‌ها صرفاً زاییده تخیلات افراد است.»

دلجویی روحانی

ساعاتی پس از انتشار خبر استعفای ظریف حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران در جمع مدیران بانکی کشور سخنانی را مطرح کرد که به نظر می‌رسید در واکنش به استعفا و با هدف دلجویی از وزیر خارجه مستعفی‌اش بوده است. روحانی با بیان اینکه  وزارتخانه‌های امور خارجه، نفت و بانک مرکزی، خط مقدم ما در مبارزه و مقابله با امریکا هستند، گفت: «من از آقایان ظریف، زنگنه و همتی به عنوان کسانی که در این خط مقدم مبارزه ایستاده و تحت فشارند، قدردانی می‌کنم.»

رئیس جمهوری همچنین به سفر روز گذشته بشار اسد به تهران اشاره کرد و گفت: «اینکه روز گذشته رئیس جمهوری سوریه از دمشق به سمت تهران پرواز می‌کند، خدمت مقام معظم رهبری می‌رسد و دیداری هم با من انجام می‌دهد و اعلام می‌کند که برای تشکر از ملت، دولت و رهبر انقلاب و همچنین قدردانی از وزارت خارجه به ایران سفر کرده است، نشان می‌دهد که وقتی همه ما در کنار هم باشیم، موفق می‌شویم.»

این سخنان روحانی در دلجویی تلویحی از وزیر امور خارجه کابینه‌اش در همراهی با طیف گسترده‌ای از نخبگان و مردم بود که نسبت به رد درخواست استعفای ظریف از سوی روحانی ابراز امیدواری کردند. با این وجود از آنجا که شماری از جریان‌های مخالف دولت از همان ساعات اولیه این گونه القا کردند که استعفای ظریف مورد پذیرش روحانی قرار گرفته است، محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌ جمهوری بلافاصله در واکنش به آن در توئیتر خود نوشت: «اخبار منتشر شده مبنی بر پذیرش استعفای دکتر ظریف از سوی رئیس‌ جمهوری قویاً تکذیب می‌شود.» او همچنین در پیام توئیتری دیگر به دفاع از ظریف برخاست و نوشت: «سخنان امروز رئیس جمهوری در تجلیل از وزیر امور خارجه‌اش، گواهی روشن بر رضایت کامل نماینده ملت ایران از مواضع و عملکرد هوشمندانه و مؤثر دکتر ظریف، پاسخ محکمی به برخی تحلیل‌های نادرست و مغرضانه است. از نظر دکتر روحانی، جمهوری اسلامی ایران تنها یک سیاست خارجی و یک وزیر امور خارجه دارد.»

روز گذشته همچنین برخی رسانه‌ها از تماس معاون اول رئیس جمهوری با وزیر امور خارجه در جهت متقاعد کردن ظریف برای ماندن در مسئولیت خبر دادند.

در عین حال مرتضی سرمدی، قائم مقام وزیر امور خارجه در نشست شورای مرکزی فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی با بیان توضیحاتی درخصوص استعفای وزیر امور خارجه، برخی شائبه‌ها درخصوص این استعفا را رد و تأکید کرد که استعفای ظریف با هماهنگی رئیس جمهوری نبوده است.

روز گذشته همچنین متن مجعولی تحت عنوان استعفانامه وزیر امور خارجه خطاب به رئیس جمهوری در برخی رسانه‌ها منتشر شد که سخنگوی وزارت امور خارجه بلافاصله آن را تکذیب کرد. بهرام قاسمی هرگونه تفسیر و تحلیل علل استعفای ظریف غیر از آنچه خود او در صفحه اینستاگرامش نوشت را نادرست و عاری از هرگونه حقیقت دانست و گفت: همان گونه که دفتر ریاست محترم جمهوری اعلام داشتند، این استعفا مورد پذیرش قرار نگرفته است.

نگرانی‌ها از استعفا؛ روحانی قبول نکند

روز گذشته بسیاری از سیاستمداران و بویژه نمایندگان مجلس به تحلیل دلایل منتج به استعفای وزیر امور خارجه پرداختند و در عین حال نسبت به تأثیر نامطلوب پایان حضور ظریف در رأس دستگاه دیپلماسی کشور ابراز نگرانی کردند.

علی مطهری، نایب‌رئیس مجلس در حاشیه جلسه دیروز مجلس با بیان این که «رئیس ‌جمهور نباید با استعفای ظریف موافقت کند»، تأکید کرد: «جایگزینی در حد ظریف برای وزارت خارجه وجود ندارد.»  مطهری با بیان اینکه «طبق قانون اساسی وزارت خارجه متولی سیاست خارجی کشور است ولی استقلال کافی ندارد» در پاسخ به اینکه آیا برای رفع این نقیصه مجلس می‌تواند کمک کند یا خیر، افزود: «مجلس می‌تواند کمک کند اما باید بیشتر شخص رئیس جمهور از ابتدا اقتدار بیشتری می‌داشت و اجازه برخی دخالت‌ها در سیاست خارجی را نمی‌داد. با وجودی که الان مقداری دیر شده ولی به هرحال رئیس جمهوری مجری قانون اساسی است و باید از حقوق وزارت خارجه دفاع کند.»

محسن‌ هاشمی، رئیس شورای شهر تهران هم گفت: ظریف که طی سه دهه گذشته یکی از موفق‌ترین دیپلمات‌های نظام محسوب می‌شود، مورد اعتماد ویژه آیت‌الله ‌هاشمی رفسنجانی قرار داشته و رهبر معظم انقلاب نیز بارها طی سال‌های اخیر از ایشان تقدیر کرده‌اند. امیدواریم با حمایت ویژه رئیس جمهور و سایر مسئولان از دکتر ظریف، ایشان قدرتمندتر از گذشته به خدمت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ادامه دهند.

الیاس حضرتی نماینده تهران  نیز ناهماهنگی‌ها در حوزه سیاست‌ خارجی و دخالت نهادهای مختلف در این حوزه را علت نارضایتی ظریف دانست و گفت: «‌این خیلی بد است که وزیر امور خارجه یک کشور در جریان یک اقدام ویژه در حوزه سیاست خارجی نباشد. آقای بشار اسد به تهران آمده است اما وزیر امور خارجه خبر ندارد! این خیلی بد است. »   او از حسن روحانی خواست با استعفای ظریف به جد مخالفت کند و موانع کار او را از بین ببرد.

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز  ظریف را بهترین گزینه برای اداره سیاست خارجی کشور در حال حاضر دانست و افزود: «امیدوارم مدیریت آینده وزارت امور خارجه با ظریف و نه بدون ظریف باشد، ولی هرگونه که شود این نباید باعث نوسانات در کشور گردد.»

منتقدان، شادمان از استعفای ظریف

برخلاف طیف گسترده نخبگان سیاسی کشور که از اثرات سوء استعفای ظریف ابراز نگرانی کردند، مخالفان و منتقدان او فضای خبری این استعفا را فرصت مناسبی برای تکرار هجمه‌هایشان علیه او یافتند.

از جمله روح‌الله حسینیان با ابراز خوشحالی از استعفای ظریف، گفت: «این استعفا باید پیش از این‌ها رخ می‌داد، زیرا سیاست خارجه دولت ضرر‌های زیادی به ایران زد. تردید نکنید که امریکایی‌ها بیش از همه از این استعفا ناراحتند، زیرا ظریف تنها کسی بود که توانست آرزوی دیرینه امریکا یعنی مذاکره با ایران را محقق کند، اما برخلاف امریکا ما از استعفای ظریف خوشحالیم.» حمید رسایی، نماینده پیشین مجلس که در انتخابات مجلس دهم نتوانست در میان ۳۰ منتخب تهران باشد هم  با اظهار خوشحالی از استعفای ظریف در صفحه اینستاگرام خود به اتهام‌زنی علیه وزیر امور خارجه پرداخت و نوشت: «کسی که از دوره دبیرستان تا سال‌های پایانی دولت دهم در امریکا زندگی کرده، بعد از تحمیل توافقنامه‌های ننگین از جمله توافق برجام و در حالی که از تحمیل FATF، CFT و پالرمو ناامید شده است، همزمان با سفر محور مقاومت (بشار اسد) به ایران از سمت خود استعفا داد.» موضعگیری‌هایی که سبب شد بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی از همراستا بودن‌شان با خرسندی دشمنان خارجی از این استعفا ابراز تأسف کنند.

واکنش چهره‌ها

چهره‌‌ها، مسئولان و فعالان رسانه‌ای در شبکه‌های اجتماعی و نیز در گفت وگو با خبرگزاری‌ها به طور گسترده به خبر استعفای وزیر امور خارجه  واکنش نشان دادند و خواستار بازپس‌گیری استعفای ظریف شدند.

حسام‌الدین آشنا مشاور رئیس ‌جمهوری: «امان از ناهماهنگی‌ها!» « بی‌بی‌سی فارسی برنامه فوق العاده پخش می کند. خون آشامان، ایران ستیزان، براندازان خارجی و داخلی جشن مرگ دیپلماسی را گرفته اند.عزت ایران در گرو تکریم وزیر خارجه قدرتمند است. حکمت اقتضا می کند منافع ملی در اولویت قرارگیرد.مصلحت نه در استعفا که در استقامت و احیای دیپلماسی است.»

معصومه ابتکار معاون امور زنان و خانواده رئیس‌ جمهوری: «لحظه لحظه این ماه‌ها و این هفته‌ها و این روزها دکتر ظریف از طرف افراطیون داخلی و خارجی مورد بی‌رحمانه‌ترین حملات، تهمت‌ها و تخریب‌ها بود و دوستان همیشه گفتند طاقت بیار رفیق، برای عزت و سربلندی ایران، طاقت بیار…»

محمدجواد آذری‌جهرمی وزیر ارتباطات: «ننشین برادر، پاشو بایست جواد جان! مردم نگرانند.»

پرویز اسماعیلی معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌ جمهوری: «مژگان عزیز، نفس نفس‌زنان گفت: ‌آقای ظریف! می‌خواستم بگم کار شما برای من و سایر بیمارها مثل رساندن اکسیژن بود. (بعد برجام/اول مرداد ۹۴) کپسول اکسیژن او افتاد. گریستی و آن را به دستش دادی. مژگان امروز پیش خداست. ولی ایران و ایرانیان هستند و به تو خیلی احتیاج دارند آقای ظریف!»

مرتضی مرادیان سفیر ایران در دانمارک: «فقط ببینند در خارج از کشور چه کسانی از استعفای ظریف خوشحال هستند. ظریف کسی است که بالاترین مقامات امریکا، اسرائیل و سعودی به صورت مستقیم به او حمله کرده‌اند. او مانعی بزرگ برای آنها بود. کاش قدر سرمایه‌های خود را می‌دانستیم. قضاوت تاریخ در مورد فضای سیاسی این روزهای کشور خواندنی خواهد بود.»

محمدرضا عارف، رئیس فراکسیون امید مجلس: از رئیس جمهور هم می‌خواهیم مانند گذشته قرص و محکم از دکتر ظریف حمایت کنند و مانع این شوند که سرمایه ارزنده‌ای مانند آقای ظریف از دولت خارج شود.

علیرضا رحیمی، عضو هیأت رئیسه مجلس: مخالفان ذوق مرگ نشوند. آقای روحانی شهامت داشته باشد و ظرف ۲۴ ساعت این استعفا را با کمال قاطعیت رد کند.

امیر محبیان، تحلیلگر سیاسی اصولگرا: روحانی با بی توجهی به پای خود شلیک کرد.

ناهید تاج‌الدین، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس: نخبه‌کشی؛ رسم تأسف‌باری در تاریخ سیاسی ماست که باید به خاطر منافع ملی آن را متوقف کنیم. آقای ظریف! دیپلماسی شما، دیپلماسی عمومی بود و نگرانی مردم از استعفایتان به وضوح گویای همین امر است. به خاطر مردم و دیپلماسی عمومی در تصمیم‌تان تجدید نظر کنید.

آذر منصوری، فعال سیاسی اصلاح‌طلب: برای منافع ملی یک جاهایی باید با صدای بلند ایستاد و بدون لکنت از مردم و ‌کشور دفاع کرد، یک جاهایی باید با اقتدارو صبر مذاکره کرد حتی اگر ۲۲ ماه طول بکشد. یک جاهایی هم باید استعفا داد.

عزت‌الله ضرغامی، رئیس پیشین صدا و سیما: ظریف رکورددار تعریف و تمجید و تحسین از سوی رهبر انقلاب است. یک ناهماهنگی قابل درک نباید او را به اینجا بکشاند. ظریف باید برگردد و نگذارد شیرینی این دیدار تاریخی در کام‌ها تلخ شود.

رضا نصری، حقوقدان برجسته بین‌الملل: اگر دشمنان ایران میلیاردها دلار سرمایه برای ترویج ایران‌هراسی داشتند، اگر هزاران لابیست در پایتخت‌های غرب برای فرستادن ایران به شورای امنیت داشتند و… مردم ایران جواد ظریف را داشتند و کفایت می‌کرد. از ظریف دلجویی کنید!

بازتاب

استعفای ظریف؛ نگرانی دوستان و خرسندی دشمنان

«از دستش راحت شدیم» خلاصه واکنش نخست وزیر اسرائیل به خبر استعفای ظریف که نشان می‌داد سیاست‌های وزارت امور خارجه تحت مدیریت او تا چه حد برای منافع کشورهای متخاصم ایران در عرصه بین‌المللی دردسرساز بوده است.

از نیمه شب سه‌شنبه که محمدجواد ظریف با گذاشتن پستی در اینستاگرام استعفای خود را اعلام کرد، این خبر همانقدر که با ابراز نگرانی دوستداران منافع ایران همراه بود واکنش‌های متفاوت مقامات اسرائیل و امریکا را به همراه داشت.  چنین بود که در نقطه مقابل ولید جنبلاط، رئیس حزب سوسیال ترقی‌خواه لبنان که در واکنش به این اتفاق ظریف را «قربانی تندروی‌ها» در داخل ایران دانست و نوشت: «دیپلماسی ایران نماد برجسته خود یعنی محمدجواد ظریف که مهندس توافق هسته ای ایران با غرب بود را از دست داد»؛ بنیامین نتانیاهو توئیت کرد که: «ظریف رفت؛ از دستش راحت شدیم. مادامی که من اینجا هستم، رژیم ایران به سلاح هسته‌ای نخواهد رسید.»

مقام‌های امریکایی هم بدون اظهار نظر صریح اعلام کردند که اخبار پیرامون استعفای ظریف را به دقت پیگیری می‌کنند. مایک پمپئو، رئیس دستگاه دیپلماسی امریکا در صفحه توئیتر خود با تأکید براینکه سیاست واشنگتن در قبال ایران تغییر نیافته است، نوشت که از استعفای ظریف مطلع شده‌ و خواهد دید که این استعفا پذیرفته می‌شود یا خیر.

در عین حال «تارو کونو» وزیر خارجه ژاپن در یک کنفرانس خبری هفتگی در توکیو در پاسخ به سؤالی پیرامون استعفای همتای ایرانی اش، ظریف را فردی بسیار میانه‌رو توصیف  کرد و با اشاره به نقش کلیدی او در حصول به برجام گفت: «زمان زیادی از آخرین دیدارمان نمی‌گذرد و هنوز استعفای او توسط رئیس‌جمهوری (ایران) تأیید نشده است. این را می‌دانم که طبق قوانین ایران، دکتر ظریف هنوز وزیر خارجه است. من از او می‌خواهم (وزیر خارجه) بماند. آنچه که شنیدم آن است که بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه از ایران دیدن کرد و با (حسن) روحانی رئیس‌جمهوری ملاقات داشت (اما) دکتر ظریف در این نشست حضور نداشت، به طور کلی من درباره اوضاع جاری قدری نگرانم.» استعفای وزیر امور خارجه ایران در رسانه‌های بین المللی نیز بازتاب گسترده ای‌داشت. بسیاری از خبرگزاری‌های معتبر و شبکه‌های تلویزیونی  با قطع برنامه‌های عادی این خبرعادی را با عناوینی همچون «کناره‌گیری معمار برجام» منتشر کردند.

وال استریت ژورنال در تحلیل خود از تأثیر تغییر احتمالی وزیر امور خارجه ایران بر سرنوشت برجام، نوشت: «ظریف بود که پس از سال‌ها قطع ارتباط ایران با امریکا، به عنوان اولین وزیر خارجه ایران با کری وزیر خارجه امریکا قدم زد و نتیجه روزها مذاکرات نفسگیر او به توافقی منجر شد که هنوز کارایی خود را دارد و با اینکه امریکا از آن خارج شده، اما ایران، به ماندن در آن ادامه داده است. اما آیا رفتن ظریف به معنای تغییر استراتژی و خروج ایران از برجام است؟»

بهارستان:  رئیس جمهوری با استعفای ظریف مخالفت کند

مجلس دیروز در بی خبری از پشت پرده‌های استعفای وزیر خارجه تنها خواستار ماندن ظریف در این سمت شد؛ درخواستی که هم موافقان دولت آن را اعلام کردند و هم مخالفانش. البته هر کدام با لحنی متفاوت. گروه اول بعد از پیام تشکر از زحمات ظریف این درخواست را مطرح کرده و گروه دوم بعد از انتقاداتی مفصل و طولانی از سیاست خارجی دولت و کارنامه ظریف. این همه در حالی است که کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و همین طور فراکسیون امید هم دیروز برای بررسی این استعفا تشکیل جلسه دادند.

با وجود این ، فضای دیروز مجلس تا آخرین ساعات باز هم می‌شد این را برداشت کرد که همچنان نمایندگان خبر و روایت موثقی از چند و چون اتفاقات رخ داده درخصوص استعفای ظریف ندارند. هرچند در این میان چهره‌های اصلی مخالف او روایت‌هایی را نیز مطرح کردند اما صحت آنها جای تردید و شک جدی داشت.

اولین واکنش دیروز نمایندگان به استعفای وزیر خارجه نامه‌ای بود که در اولین ساعات جلسه سه‌شنبه تهیه شده و به امضای ۱۳۵ نماینده رسید. در این بیانیه که محمدجواد ظریف با عنوان «متعهدترین، محبوب‌ترین و کارآمدترین وزیر دولت‌های یازدهم و دوازدهم» یاد شده خبر استعفای او «بهت آور و شگفت انگیز» و «زمینه خوشحالی و خرسندی دشمنان قسم خورده انقلاب و نظام جمهوری اسلامی» توصیف شده است.

این ۱۳۵ نماینده ضمن تشکر از تلاش‌های ظریف از رئیس جمهوری خواسته‌اند تا با استعفای او مخالفت کند. ساعاتی پس از تهیه این نامه هم فراکسیون ولایی به عنوان مجموعه نمایندگان منتقد و مخالف دولت در بیانیه‌ای دیگر خواستار ماندن ظریف شد.

با وجود این ،این فراکسیون برخلاف نامه ۱۳۵ نماینده در بیانیه خود ضمن انتقاد شدید از سیاست خارجی دولت و کارنامه محمد جواد ظریف، استعفای وزیر خارجه را فرار او از پاسخگویی توصیف کرده و از این منظر خواهان ماندن وی در این سمت شده است. چنانچه حاجی بابایی، رئیس این فراکسیون هم در گفت‌وگو با فارس، استعفای ظریف را محصول اختلافات داخلی دولت دانسته و هشدار داده است که «در شرایطی که جنگ اقتصادی داریم، نباید فرمانده سنگر را خالی کند.» دیروز فراکسیون امید هم با حضور سرمدی، قائم مقام و حسین پناهی آذر، معاون پارلمانی برای بررسی این استعفا تشکیل جلسه داد. فاطمه سعیدی، سخنگوی این فراکسیون به ایسنا گفته است که «خروجی این جلسه حمایت فراکسیون امید از وزیر امور خارجه و درخواست برای بازگشت ایشان به رأس وزارت خارجه است. ما به طور جدی این پیغام را به رئیس جمهوری نیز منتقل کردیم که خواستار ادامه فعالیت دکتر ظریف هستیم.»

او هر چند از ارائه توضیحات مقامات وزارت خارجه در رابطه با این استعفا خبر داده اما جزئیات بیشتری از این موضوع ارائه نکرد.

نگرانی از پایان رویکرد ظریف

انتشار خبر استعفای محمدجواد ظریف جرقه‌ای بود که بر خرمن شبکه‌های اجتماعی افتاد. دقایقی نگذشت که از دو سو، لهیب آتش اظهارنظرهای موافق و مخالف استعفا بالا گرفت. موافقت‌ها و مخالف خوانی‌ها، فقط به ظریف متوقف نماند. منتقدان او کارنامه ظریف از برجام تا هر دستاورد دولت اعتدال در سیاست خارجی را زیر سؤال بردند. در مقابل، حامیان و موافقان ظریف، حضور او را نشانه جدی از تداوم امید تلقی کرده و خواستار بازگشت ظریف به کابینه دوازدهم و نپذیرفتن استعفای او شدند.

در این میان، آنچه تعجب و چه بسا حیرت حامیان ظریف و دولت را در پی داشت، همصدایی و همراستایی منتقدان داخلی ظریف با مخالفان خارجی او و جمهوری اسلامی ایران، همچون اسرائیل و دیگر دولت‌ها و شخصیت‌های خارجی بود. حامیان ظریف با برجسته کردن این همراستایی، این واقعیت را یادآوری کردند که این همنوایی میان تندروهای داخلی و تندروهای منطقه‌ای و امریکایی، اتفاق تازه‌ای نیست و از ابتدای دولت یازدهم آغاز شده و در دوره برجام به اوج خود رسیده بود.

به عبارت دیگر، هشتگ‌های «ظریف» و «استعفای ظریف» در ۲۴ ساعت گذشته، به خط فاصلی میان امیدواران به تدبیر و اعتدال و مخالفان میانه روی تبدیل شد، البته با این توضیح که در سوی دوم، دلواپسان داخلی با تندروهای خارجی در یک صف قرار گرفتند.  در «توئیتر» کاربری نوشت که «همزبانی و شادی مخالفان داخلی و خارجی برجام بعد از استعفای ظریف شگفت‌انگیز است. دشمنان منافع ملی چه خارجی و چه داخلی یک هیأت دارند.» این واقعیتی نبود که تنها به چشم یک نفر آمده باشد، چرا که کاربر دیگری نوشت که «وقتی این همه مخالف صلح از استعفای دکتر ظریف خوشحالن، آدم یاد فیلم رد خون و ترور شخصیت اهل گفت‌و‌گو و تساهل فیلم بوسیله مجاهدین می‌افته. همیشه تندروها سر دشمنی با اهل مذاکره با هم توافق دارن.!»

کاربر دیگری رئیس جمهوری را خطاب قرار داد و گفت: «آقای روحانی ببین. هنوز چند ساعت از استعفای دکتر ظریف نگذشته، چطور دشمن‌های ایران ابراز خوشحالی می‌کنند؟!» یا دیگری، تحلیلی کلان از این استعفا ارائه داد و نوشت: «ظریف بیش از شخصیت حقیقی‌اش، نماد یک رویکرد اساسی در جمهوری اسلامی است و «پایان ظریف» بیش از هر چیز یعنی پایان این رویکرد.  جالب آنکه استعفای ظریف همزمان شده با سخنان شمخانی درباره تغییر استراتژی نظامی ایران در سوریه و البته سفر ناگهانی اسد به تهران روزهای سرنوشت‌سازی در پیش است.»

کاربر دیگری مخالفان ظریف را مخاطب قرار داد و نوشت: «اونی که ۶ سال هر اتهامی رو به ظریف می‌داده و هر روز می‌گفت استعفا بده و برو، امشب اومده میگه در این «مقطع حساس کنونی» نباید استعفا میداد و فلان و بیسار.» یک کاربر، وزیر خارجه را با هاشمی رفسنجانی مقایسه کرد و گفت: «فردای بدون ظریف از فردای بدون هاشمی هم ترسناکتر به نظر میاد.» در مقابل، دیگری از او با این ادبیات فاخر یاد کرد: «استعفای ظریف یعنی همیشه در کنار مردم بود و ماند و همیشه برایش مردم و ایران مهم بوده و هست، با تمام وجود میخوام این استعفا مورد قبول واقع نشه، ولی ظریف برای من محبوبتر و دوست داشتنی‌تر از قبل شد دوستت داریم آقای دیپلمات.»

کاربر دیگری ظریف را نماد عقلانیت ارزشی در جمهوری اسلامی دانست و نوشت: «آرمانخواهی و واقع‌نگری را با هم داشت. مجموع تخصص و تعهد. امثال او در کشور زیاد نیستند. قدرشان را بدانیم.»  برخی‌ها هم نوشتند که با استعفای ظریف ناامید شدند، مانند این کاربر که نوشت: «استعفای ظریف آخرین پرده شکست تلخ پروژه میانه روی است… انگار قهرمان ما به تاریخ پیوسته و شهر سقوط کرده رفقا.»

اما در کنار این موافقان ظریف، چهره‌های آشنایی از دلواپسان بودند که از منظر دیگری به این رویداد نگریستند. از جمله یکی از چهره‌های برجسته این جریان در توئیتر نوشت: «یک نکته بامزه هم در استعفای ظریف هست که مثل استعفای وزیر سابق بهداشت، به‌صورت اینستاگرامی استعفا داد و زحمت طرح رسمی درخواست استعفا را به خودش نداد…   کاربر دیگری هم از همزمانی استعفا با سفر بشار اسد به ایران انتقاد کرد: «من نمیدونم توی کدوم دانشگاهی بهت مدرک دکترا دادن که هنوز بدیهیات سیاست و منافع ملی حالیت نیست و دقیقاً بعد از یک دیدار مهم استعفا میدی. آقای‌گل‌به‌خودی.»

ادبیات این جریان، بسیار نزدیک به ادبیاتی است که جریان برانداز و اپوزیسیون خارج نشین برای ظریف به‌کار برد. از جمله این توئیت که «ماه‌های آینده نشان می‌دهد که دلیل استعفای ظریف چیست؛ آیا او برای انتخابات۹۸ و ۱۴۰۰ خود را آماده می‌کند یا برای درخواست پناهندگی؟»

گذشته از این همنوایی و خوشحالی مخالفان داخلی و خارجی ظریف، آنچه بیشتر در فضای مجازی محسوس و مشهود بود، اظهار نگرانی عمومی از قبول استعفای وزیر امور خارجه از سوی رئیس جمهوری بود و البته مخاطرات و آسیب‌های بعدی آن بخصوص در شرایط فعلی. بیراه نیست اگر گفته شود پیام اکثریت کاربران فضای مجازی خطاب به وزیر امور خارجه این جمله است که «ظریف بمان».

گفتار

نماد دفاع عاقلانه از منافع ملی

کمال دهقانی فیروزآبادی

نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس

دولت آقای روحانی از سال ۹۲ تاکنون نقاط ضعف و قوت زیادی داشته است. اما چه در دولت یازدهم و چه دولت دوازدهم آقای ظریف همواره نمادی از توانمندی‌ها و موفقیت‌های دولت و سمبلی از عقلگرایی در مواجهه با موقعیت‌های خطیر بوده است. بی شک از دست دادن این نماد برای دولت هزینه زیادی در پی خواهد داشت و پر کردن جای خالی آن اگر غیر ممکن نباشد، بسیار سخت است. سیاست خارجی ما بدون ظریف که به عنوان متخصص گفت‌وگوی ثمربخش و مؤثر با دنیا و معمار برجام شناخته می‌شود، ظرفیتی را از دست می‌دهد که از دست دادن آن می‌تواند پیام منفی و ناخوشایندی برای دنیا صادر کند.

اما واقعیت این است که پیام منفی استعفای ظریف تنها دامن کشور خودمان را نخواهد گرفت.  بیهوده نیست اگر بگوییم که اکنون باید قسمت زیادی از خاورمیانه و کشورهای منطقه نگران تأثیرات پیام این استعفا باشند.  در دورانی که منطقه ما متلاطم‌ترین اوضاع سیاسی را تجربه می‌کرده و می‌کند و بخش اعظمی از جنگ‌افزارها و بودجه‌های نظامی دنیا راهی این منطقه می‌شود و زایش گروه‌های تروریستی و اعمال خشونت آنها به خبری عادی در این قسمت تبدیل شده است، جمهوری اسلامی ایران در سال ۹۲ راهی متفاوت برای حل مسائل خود با غرب در پیش می‌گیرد. راهی که مجری آن محمد جواد ظریف است.

او در این میدان دو کار مهم انجام می‌دهد؛ اول اینکه از موضع عزت و منافع ملی ایران کوتاه نمی‌آید و دوم هم اینکه گفت و گوها را طوری اداره می‌کند که ایستادن ما بر منافع ملی خودمان باعثبن بست مذاکره نشود و در نهایت توافقی حاصل گردد. این گونه است که در میانه آتش خاورمیانه، کارنامه مذاکرات برجامی جمهوری اسلامی تبدیل به منادی گفت و گو، منطق و صلح در منطقه‌ای جنگ‌زده می‌شود. هر چند تمامیت این مذاکرات را باید به حساب کارنامه کل نظام گذاشت اما شکی نیست که محمدجواد ظریف نماد این کارنامه است.

ظریف در درون ساختار جمهوری اسلامی نمادی از نوعی عقلگرایی همراه  با دفاع تمام قد از منافع ملی و کلیت نظام است. حضور اخیر او در نشست امنیتی مونیخ و سخنان پر بازتاب او درباره مسأله موشکی کشورمان از نمودهای این موقعیت بود. به عبارتی او نماد دیپلماسی موفق و مؤثر در کشورمان است. همزمان ایران نیز خود در درون منطقه پر آشوب خاورمیانه نمادی از سیاست‌ورزی مستقل، صلح‌طلبانه و خواهان همکاری متقابل با دنیا از موضع عزت و اقتدار ملی است.

ما در این منطقه تقریباً کشوری نداریم که بتواند به طور همزمان این خصوصیات را در دیپلماسی خود بازتاب بدهد. در چنین شرایطی خلأ آقای ظریف در وزارت خارجه هر چند خلأیی پر هزینه برای ایران خواهد بود اما کشورهای دیگر منطقه و خصوصاً دوستان ما نیز به طور طبیعی باید نگران تحمیل هزینه‌ای از محل غیبت آقای ظریف در راس دستگاه دیپلماسی ایران باشند.

بسیار طبیعی خواهد بود که از امروز به بعد دوستان ما در منطقه از خود بپرسند که از این پس چه کسی می‌تواند با منطقی به استحکام منطق ظریف ضمن ترسیم چهره‌ای صلح‌طلب از محور مقاومت، از مواضع آن  دفاع و موقعیت و عملکرد آن را در منظر افکار عمومی توجیه کند؟ با قوت زیادی می‌توان گفت که چنین فردی را نه تنها در کشور خودمان بلکه در مجموعه سیاستمداران دوست ایران در خاورمیانه هم نمی‌توان به سادگی یافت.

ایران