پنجشنبه ۱۹ مهر ماه مصادف با اول ماه صفر است، صدقه دادن و خواندن دعای «یا شَدیدَ الْقُوی» از توصیه شده‌ترین آداب اول این ماه است.
بنا به روایتی، این روز، روز وارد شدن کاروان اسرای کربلا به شام است. در این ماه حوادث تلخی از جمله شهادت دختر ۳ ساله امام حسین (ع)، رحلت جانگداز پیامبر اکرم (ص) و شهادت هشتمین پیشوای شیعیان امام رضا (ع) به وقوع پیوسته است. همچنین چهلمین روز شهادت امام حسین (ع) و یاران ايشان در این ماه با مراسم عظیم پیاده‌روی اربعین گرامی داشته می‌شود.
برای این ماه اعمالی توصیه شده است که بخشی از مهمترین این اعمال ذکر می‌شود.
اعمال ماه صفر
پیامبر اکرم (ص) در باب صدقه دادن در ماه صفر، می‌فرمایند: «لبخند تو بر روی برادرت صدقه است، امر به معروف و نهی از منکر کردنت صدقه است، رهنمایی کسی که راه را گم کرده صدقه است و دور کردن سنگ و خار و استخوان از راه صدقه است».
برای ایمنی از بلاها، دعای زیر هر روز ده مرتبه خوانده شود:
یا شَدیدَ الْقُوی وَ یا شَدیدَ الْمِحالِ یا عَزیزُ یا عَزیزُ یا عَزیزُ ذَلَّتْ بِعَظَمَتِکَ جَمیعُ خَلْقِکَ فَاکْفِنی شَرَّ خَلْقِکَ یا مُحْسِنُ یا مُجْمِلُ یا مُنْعِمُ یا مُفْضِلُ یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمینَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَنَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَکَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنینَ وَصَلَّی اللَّهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ الطَّیِّبینَ الطَّاهِرینَ!
ای سخت نیرو، و ای سختگیر! ای عزیز، ای عزیز، ای عزیز! خوارند از بزرگیات همه خلقت. پس کفایت کن از من شرّ خلق خودت را، ای احسان بخش! ای نیکوکار! ای نعمت‌بخش! ای عطا دِه! ای که معبودی جز تو نیست! منزّهی تو! به راستی من از ظالمانم. اجابت کردیم برایش و نجاتش دادیم از غمّ و همچنین نجات دهیم مؤمنان را، و رحمت کند خدا بر محمّد و آل پاک و پاکیزهاش! (مفاتیح‌الجنان)
«سیّد بن طاووس» نقل کرده است: در روز سوم ماه صفر، دو رکعت نماز بخوان که در رکعت اوّل سوره «حمد» و سوره «انّا فتحنا» (فتح) و در رکعت دوم سوره «حمد» و سوره «توحید» قرائت شود و پس از سلام نماز، صد بار صلوات بفرست و صد بار آل ابى سفیان را لعنت کن و صد مرتبه استغفار نما و آنگاه حاجت خویش را از خداوند بخواه. (اقبال، صفحه ۵۸۷)
در روز اربعین (بیستم ماه صفر) زیارت امام حسین (علیه‌السلام) مستحبّ و مورد تأکید قرار گرفته است. در روایتى که «شیخ طوسى» از امام حسن عسکرى (علیه‌السلام) نقل کرده، چنین آمده است: «نشانه‌هاى مؤمن پنج چیز است: به جاى آوردن پنجاه و یک رکعت نماز (۱۷ رکعت نماز واجب و ۳۴ رکعت نافله) و زیارت اربعین و انگشتر را بر دستِ راست نهادن، و پیشانى را به هنگام سجده بر خاک گذاردن و بسم الله الرّحمن الرّحیم را در نماز بلند گفتن.
مناسبت‌های ماه صفر
* اوّل ماه صفر:
آغاز جنگ صفّین، مطابق نقل مورّخان در سال ۳۷ هجرى است. جنگ صفّین از سوى امیرمؤمنان (علیه‌السلام) و لشکریانش، در برابر معاویه و سپاه غارتگر شام، آغاز شد و مدّت ۱۱۰ روز طول کشید، و در آستانه شکست لشکر شام، عمرو عاص خدعه‌اى به کار زد و قرآن‌ها را بر سر نیزه کردند و داستان تأسّف بار حکمین پیش آمد.
همچنین در این روز در سال ۶۱ هجرى (بنا بر روایتى) سرِ مبارک حضرت سیّدالشّهدا (علیه‌السلام) را همراه کاروان اهل بیت (علیهم‌السلام) وارد شهر شام کردند.
* دوم ماه صفر:
روز شهادت زید بن على بن الحسین (علیه‌السلام) پس از قیام بر ضدّ بنى امیّه در سال ۱۲۰ هجرى است. وى به هنگام شهادت ۴۲ سال داشت.
* هفتم ماه صفر:
بنا بر نقل شیخ مفید و کفعمى، روز شهادت امام حسن مجتبى (علیه‌السلام) است. همچنین ولادت امام کاظم (علیه‌السلام) طبق روایتى در سال ۱۲۸، در این روز در منطقه «ابواء» (محلّى میان مکّه و مدینه) واقع شده است. این روز از جهتى روز حزن و از جهتى روز سرور است.
* بیستم ماه صفر:
روز اربعین امام حسین (علیه‌السلام) است، بنابر نقل جمعى از بزرگان مانند شیخ مفید، شیخ طوسى و کفعمى، جابر بن عبداللّه انصارى در این روز براى زیارت امام حسین (علیه‌السلام) به کربلا آمد و همین روز، روزى است که اهل بیت امام حسین (علیه‌السلام) طبق روایتى از شام به مدینه آمدند. ولى در ارتباط با آمدن اهل بیت حسینى (علیه‌السلام) در روز اربعین به کربلا میان مورخان گفتگو است.
مرحوم حاج شیخ عبّاس قمى در «منتهى‌الآمال» از سیّد بن طاووس نقل مى‌کند که اهل بیت حرم حسینى (علیه‌السلام) در مسیر بازگشت به مدینه، نخست به کربلا آمدند و زمانى به آنجا رسیدند که جابربن عبدالله انصارى و گروهى از بنى‌هاشم به زیارت امام حسین و یارانش آمده بودند (و با توجه به اینکه جابر در بیستم صفر به کربلا آمد، بنابراین اهل بیت نیز ورودشان به کربلا همان روز بود).
اما مرحوم حاج شیخ عباس قمى با توجه به نقل دیگر مورّخان و قرائن و شواهد دیگر، ورود اهل بیت (علیهم‌السلام) را در بیستم صفر (اربعین حسینى) به کربلا بسیار بعید مى‌داند و از شیخ مفید و شیخ طوسى نقل مى‌کند که اهل بیت (علیهم‌السلام) روز بیستم صفر از شام به مدینه مراجعت کردند.
* بیست و هشتم ماه صفر:
در چنین روزى، در سال یازدهم هجرى، رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه وآله) وفات یافت و همه مورّخان اتّفاق دارند که روز وفات آن حضرت، روز دوشنبه بود و آن حضرت به هنگام وفات ۶۳ سال از عمر مبارک‌شان مى‌گذشت. همچنین بنا بر نقل جمعى از علما و مورخان، روز ۲۸ صفر سال ۵۰ هجرى، روز شهادت امام حسن مجتبى (علیه‌السلام) است و این روایت بیشتر در میان شیعیان مشهور است تا روایت هفتم ماه صفر.
* روز آخر ماه صفر:
بنا بر قول «شیخ طبرسى» و «ابن اثیر» آخر ماه صفر سال ۲۰۳ هجرى، روز شهادت امام رضا (علیه‌السلام) است که در سن ۵۵ سالگى، توسط مأمون عباسى مسموم شده و به فیض شهادت نائل آمدند.
منبع: ايكنا