این فناوری که به‌وسیلهفناوریهای مختلف ثبت می‌شود همگام با پیشرفت سایر صنایع در حال تغییر و رشد است. به تصویر کشیدن مناطق معدنی و به‌دست آوردن اطلاعات مورد نیاز از طریق ماهواره‌های مختلف انجام می‌شود. حال نکته مهم اینجاست که تجهیزات و فناوری‌های مورد نیاز برای این ماهواره‌ها بیشتر ساخت کشورهای غربی است و ایران نتوانسته آن را بومی‌سازی کند اما در مقابل حدود ۲۰ سال از شروع مطالعات روی تصاویر ماهواره‌ای می‌گذرد و از این دست تصاویر نیز تاکنون استفاده شده است.
پیکسل‌های متفاوت تصاویر ماهواره‌ای
یکی از ویژگی‌های تصاویر ماهواره‌ای، دقت و کیفیت آنها در ثبت اطلاعات است که براساس نوع کاربرد آنها، تغییر می‌کند.
مدیرکل ژئوماتیکس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور درباره استفاده از ماهواره‌ها برای انجام فعالیت‌های اکتشافی و جایگاه آن برای دستیابی به اهداف در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: قبل از رفتن مکتشف به سراغ زمین یا همان محدوده معدنی برای انجام کنترل صحرایی، یکی از بهترین روش‌های مطالعات دفتری، استفاده از تصاویر ماهواره‌ای است.
به گفته «وحید فتوتی» تصاویر انواع و اقسام مختلفی داشته و بر اساس رزولوشن و طول موج‌های متفاوت تقسیم می‌شوند. میزان دقت یا رزولوشن که همان قدرت تفکیک تصویر و میزان پیکسل‌های ثبت شده به‌وسیله تصاویر ماهواره‌ای است با تغییر ابعاد محدوده و نوع تصویربرداری تغییر پیدا می‌کند. به‌عنوان مثال تصویر ماهواره «ای‌تی‌ام» ممکن است رزولوشن آن تا۳۰ متر و پیکسل ۳۰ متری داشته و ابعاد ۳۰ متر در ۳۰ متر را روی زمین مشخص و تفکیک کند. وی در ادامه به تشریح دیگر ماهواره‌ها اشاره کرد و گفت: ماهواره «اَستر» رزولوشن آن ۱۵ متر است و ماهواره «اِسپات» نیز می‌تواند در حد یک متر رزولوشن داشته باشد. البته ماهواره‌هایی نیز وجود دارند که می‌توانند تصاویری با رزولوشن‌های سانتی‌متری را نشان دهند. میزان رزولوشن و ابعاد تصاویر ماهواره‌ای به نوع عملیات اکتشافی باز می‌شود و در نتیجه از تصاویر متفاوت و مختلف استفاده می‌شود.
فتوتی افزود: به‌عنوان مثال در فاز شناسایی می‌توان از تصاویر ماهواره «ای‌تی‌ام» یا «استر» استفاده کرد. حال اگر فعالیت اکتشافی در مراحل بالاتر همچون اکتشافات تفصیلی قرار داشته باشد و نیاز به نقشه بزرگ مقیاس احساس شود، باید متناسب با آن تصاویر ماهواره‌ای را انتخاب کرد.
وی بر این باور است که استفاده از تصاویر ماهواره‌ای یکی از روش‌های نو در بخش اکتشافات معدنی بوده که روز به روز در حال پیشرفت است. اما این نوع از فناوری نیز در کنار دیگر تجهیزات در اختیار مکتشفان معدنی قرار دارد و برای رسیدن به نتیجه مطلوب باید برنامه‌ریزی و دانش فنی برای استفاده صحیح از آن را به کار گرفت.
تصاویر هوابُرد
به گفته مدیرکل ژئوماتیکس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی، روش دیگری در حوزه اکتشافات معدنی به نام تصاویر «هوابرد» وجود دارد که از چند سال گذشته سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی مطالعاتی در این زمینه انجام داده و تصاویری را به ثبت رسانده است. او درباره تصاویر فراطیفی که به‌وسیله ماهواره‌ها ثبت می‌شود نیز اینگونه سخن گفت و افزود: نحوه تهیه این تصاویر به این شکل است که اسکنر روی هواپیما نصب شده و با پرواز روی سطح زمین تصویربرداری انجام می‌شود. تصویرهای تهیه شده از این طریق، شباهتی به تصاویر ثبت شده به‌وسیله دوربین‌های معمولی ندارد چراکه تصاویر داده‌های فراطیفی طول موج بسیار بیشتری را تحت‌الشعاع قرار داده و برداشت می‌کند. فتوتی اظهار کرد: تصاویر ثبت شده به‌وسیله اسکنرها، در باندهای طیفی متفاوتی ثبت شده و از روی اختلافات موجود در باندها، می‌توان منطقه مورد نظر را مطالعه کرد. تصاویر داده‌های فراطیفی ۱۲۰ کانال طیفی دارد که باعث شده دقت تصویربرداری را به میزان قابل‌توجهی افزایش دهد.
فتوتی در پاسخ به اینکه آیا تاکنون در ایران از تصاویر ماهواره‌ای استفاده شده یا خیر، گفت: از ۲۰ سال پیش مطالعاتی برای تصاویر ماهواره‌ای از سوی سازمان زمین‌شناسی انجام و از این دست تصاویر استفاده شده است. این مطالعات همچنان در حال انجام است و گروهی به نام دورسنجی در بخش ژئوماتیکس سازمان زمین‌شناسی وجود دارد که روی تصاویر ماهواره‌ای مطالعه می‌کنند. به گفته مدیر کل ژئوماتیکس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور ممکن است تصاویر ماهواره‌ای برای شناسایی مناطق اکتشافی یا تهیه نقشه زمین‌شناسی در مقیاس یک به ۱۰۰هزار باشد که می‌توان برای آن از تصاویر ماهواره « ای‌پی‌ام» استفاده کرد. یا برای بالا رفتن دقت، یک به ۵۰هزار از تصاویر «استر» استفاده می‌شود. در واقع این تصاویر ماهواره‌ای بر اساس اهداف و عملیات‌های اکتشافی تعیین و مشخص شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. فتوتی گفت: البته بحث سنجش از راه دور در سازمان زمین‌شناسی از زمان تاسیس آن بوده اما در ابتدای کار از فتوگرامتری و عکسبرداری هوایی استفاده و آنها را تبدیل به نقشه زمین‌شناسی می‌کردند. با گذر زمان و پرتاب ماهواره‌ها و داشتن تصاویر ماهواره‌ای، این نوع از فعالیت نیز در سازمان شروع شده و روز به روز در حال پیشرفت است.
وی درباره تامین تجهیزات ماهواره‌ای موجود در کشور نیز اظهار کرد: تمامی ماهواره‌هایی که نامبرده شد ساخت کشورهای غربی و برخی نیز ممکن است ساخت روسیه و هند باشد. البته سازمان فضایی یک ماهواره برای تصویربرداری منابع طبیعی علوم زمین پرتاب کرده اما اطلاعات حاصل از آن به گونه‌ای نیست که بتوان آنها را جایگزین اطلاعات ماهواره‌های خارجی کرد.
به گفته فتوتی تاکنون اقدامی برای بومی‌سازی تجهیزات مورد نیاز برای ثبت تصاویر فراطیفی آن انجام نشده و تنها مذاکراتی انجام شده است. اسکنرهای موجود در کشور نیز ساخت استرالیا است. همچنین اقداماتی برای تهیه تجهیزات برای ثبت تصاویر ماهواره‌ای در برنامه‌ها قرار گرفته و مذاکراتی برای تامین تجهیزات با فنلاند انجام شده است. وی خاطرنشان کرد: برداشت داده‌های فراطیفی در حدود ۲۰هزارکیلومتر مربع در شرق کشور انجام شده است.
بهره‌برداری از ذخایر عمقی
به اعتقاد کارشناسان و فعالان معدنی در حوزه اکتشافات معدنی، باید کم‌کم به سمت بهره‌برداری از ذخایر عمقی معدنی پیش رفت. برای انجام این کار باید تجهیزات و فناوری‌های نوین در اختیار مکتشفان قرار گیرد. استفاده از روش ژئوفیزیک هوایی و تصاویر ماهواره‌ای برای اکتشافات مقدماتی یکی از راهکارهایی است که امروزه در جهان به کار گرفته می‌شود. البته تهیه تجهیزات و فناوری‌ها تا چندی پیش به دلیل تحریم‌های بین‌المللی با مشکلاتی همراه بود اما هم‌اکنون با رفع آنها، می‌توان به آینده امیدوار بود.
مشاور معدنی خانه صنعت، معدن و جوانان ایران درباره استفاده از فناوری‌های نوین برای فعالیت‌های اکتشافی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرده بود: در سال‌های اخیر برای اکتشاف مس و دیگر فلزها از روش دوربر و امواج مغناطیسی استفاده کردیم که نتیجه خوبی به همراه داشت اما به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی تاکنون نتوانستیم از فناوری مناسبی همچون تجهیزات، دستگاه‌ها، نرم‌افزارهای مناسب و خرید تصاویر ماهواره‌ای به منظور انجام اکتشافات مقدماتی، استفاده کنیم.
آرمین سلسانی در ادامه گفت: تا چند سال گذشته که منابع معدنی به شکل روباز و در سطح زمین رخنمون داشتند فعالیت‌های اکتشافی، مشکلات و سختی‌های چندانی نداشت زیرا بهره‌بردار با ایجاد ترانشه و گمانه‌هایی با تعداد کم به ماده‌معدنی دسترسی پیدا می‌کرد اما در شرایط امروزی و بعد از برداشت ذخایر معدنی روی سطح زمین، فراوانی رخنمون‌ها کاهش یافته‌اند بنابراین برای دسترسی به ذخایر جدید معدنی باید به سراغ اکتشافات عمقی رفت که این امر نیز نیازمند هزینه‌های بالا و استفاده از روش‌های نوین اکتشافی است.